Dlaczego niektórzy ludzie są bardziej podatni na uzależnienie niż inni? Dlaczego osoby uzależnione często mają inne problemy psychiczne? Najnowsze badania z USA sugerują, że zaangażowane są w to prawie te same geny.
Nasze dziedzictwo jest zapisane w DNA. Cząsteczka DNA, która przypomina skręconą drabinę, nie tylko zawiera informacje na temat wzrostu czy koloru oczu. Ryzyko wystąpienia niektórych chorób ma także związek z genami. Rzadko kiedy są to pojedyncze geny. Przeciwnie, to połączenie różnych genów wpływa na ryzyko wystąpienia określonej choroby. Medycyna mówi o wyniku ryzyka wielogenicznego. Wynik jest wartością, która informuje o prawdopodobieństwie zachorowania na daną chorobę.
Zespół badawczy kierowany przez Rachel Kember zbadał zjawisko, zgodnie z którym określony wynik ryzyka wielogenicznego może wpływać nie tylko na jedną chorobę, ale jednocześnie na wiele chorób. Specjalistyczne słowo tutaj to: efekt pleiotropowy. Naukowcy podejrzewają, że pewne kombinacje genów są związane zarówno z chorobami psychicznymi i organicznymi, jak i z uzależnieniami.
Przebadano Pulę Genów Ponad 10 000 Osób
Podstawą badania był zbiór danych ponad 10 000 osób, u których dostępna była informacja genetyczna. Wśród nich znalazły się osoby leczone z powodu uzależnienia. Wszystkie osoby zostały dodatkowo zapytane, jakie inne choroby mają lub miały.
W swojej analizie naukowcy byli w stanie wykazać efekt plejotropowy. Pewne wzorce genetyczne wiązały się nie tylko z uzależnieniem, ale także z innymi chorobami psychicznymi i fizycznymi. Oznacza to, że pewne sekwencje genów nie tylko zwiększają podatność na uzależnienia, ale także zwiększają ryzyko chorób psychicznych, takich jak depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, zaburzenia lękowe, zespół stresu pourazowego i schizofrenia. Wśród chorób fizycznych naukowcy odkryli związek między uzależnieniem a otyłością, chorobami układu krążenia i cukrzycą typu 2.
Genetyka Nie Wyjaśnia Wszystkiego
Ważne jest również, aby wiedzieć, że nie ma bezpośredniego związku między genami, uzależnieniami i innymi chorobami. Na przykład badane geny były w stanie wyjaśnić jedynie stosunkowo niewielką część ryzyka wystąpienia danej choroby. Oznacza to, że nawet jeśli predyspozycje genetyczne odgrywają jakąś rolę, to nie jest powiedziane, że dana osoba zachoruje na tą lub inną chorobę. Inne czynniki, takie jak wykształcenie, otoczenie społeczne lub dostęp do substancji, również wpływają na to, czy i w jaki sposób predyspozycje genetyczne się rozwiną.
Jest to złożona interakcja, w której geny są tylko częścią układanki i współdziałają z innymi czynnikami. Naukowcy wyjaśniają jednak, że w przyszłości określenie wskaźnika ryzyka wielogenowego może pomóc w opracowaniu zindywidualizowanych metod leczenia.
Źródła:
1. Hartwell, E. E., Jinwala, Z., Milone, J., Ramirez, S., Gelernter, J., Kranzler, H. R. & Kember, R. L. (2024). Application of polygenic scores to a deeply phenotyped sample enriched for substance use disorders reveals extensive pleiotropy with psychiatric and somatic traits. Neuropsychopharmacology, 49, 1958-1967.
2. National Human Genome Research Institute > Polyhenic risk scores
3. Caliebe, A., Heinzel, S., Schmidtke, J. & Krawczak, M. (2021). Genorakel polygene Risikoscores. Möglichkeiten und Grenzen. Dtsch Arztbl, 118(8), A-410/B-348.
